Η άνετη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις τελευταίες εκλογές είχε προαναγγελθεί εδώ και πολλούς μήνες και φυσικά δεν εξέπληξε. Πολλοί βέβαια απόρησαν με το τελικό σκορ της ΝΔ, αλλά κι αυτό ουσιαστικά ακολούθησε την εικόνα που όλοι έχουμε δει στα γήπεδα: όταν μια ομάδα χάνει στο τελευταίο δεκάλεπτο με μεγάλη διαφορά, αφ’ ενός οι παίκτες της ηττημένης δεν πιστεύουν στην ανατροπή της κατάστασης, αφ’ ετέρου οι οπαδοί της εγκαταλείπουν πρόωρα τις κερκίδες…
Πιθανά έκπληξη αποτέλεσε το τελικό ποσοστό (43,92%) του ΠΑΣΟΚ. Όχι γιατί δεν θα μπορούσε να το αποσπάσει, αλλά γιατί κυρίως δεν έπειθε, τόσο προεκλογικά, όσο και πολύ περισσότερο σ’ όλη την προηγούμενη περίοδο. Απόδειξη γι’ αυτό ήταν η πολύ φτωχή σε συγκομιδή ψήφων (ακόμα και ψηφοφόροι του, πέρα από τους λάτρεις του τριήμερου, που δεν είχαν σκεφθεί σοβαρά άλλη επιλογή δεν είχαν σοβαρό κίνητρο για να προσέλθουν στις κάλπες) επίδοση στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, αν και η διαφορά από τη ΝΔ κρινόταν για την κατοχύρωση της πρωτιάς ασφαλής και ικανοποιητική.
Επιπλέον οι τελευταίοι τρεις προεκλογικοί μήνες βρήκαν όλα εκείνα τα πολιτικά σχήματα (ΣΥΡΙΖΑ και Οικολόγοι Πράσινοι), που είχαν τη δυνατότητα (αλλά) και τη συμπάθεια για την προσέλκυση μεγαλύτερου κοινού, σε πολύ κακή έως και τραγική κατάσταση. Από κοντά η αποκαρδιωτική κυβερνητική εικόνα, έδωσε τη δυνατότητα με την επίσημη αναγγελία των εκλογών σε πολλούς διαμορφωτές κοινής γνώμης να «επιβάλλουν» οπτική κυβερνησιμότητας και να ωθήσουν την πολιτική συζήτηση σε ασκήσεις αριθμητικής για την αυτοδυναμία. Η πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου έδωσε μ’ αυτές τις συνθήκες στο ΠΑΣΟΚ ένα επιπλέον 2,5%, που αποτυπώθηκε και στις δημοσκοπήσεις, εκτοξεύοντας παράλληλα τη διαφορά από τη ΝΔ και ακουμπώντας κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και η επόμενη έδειχνε να την κατακτά (ακόμα και σε εξακομματική Βουλή, όχι και τόσο πιθανό σενάριο εκείνες τις μέρες).
Η πασιφανής νίκη του παρ’ όλα αυτά δεν δημιουργούσε ρεύμα και πιθανολογούμενο ήταν το ενδεχόμενο να ξεφουσκώσει η πρόσφατη «γιόμα» του (επειδή κοντή είναι η μνήμη, θυμίζω εδώ τις αποκλίσεις exit poll και εκτιμήσεων ως προς το τελικό ποσοστό του). Οι τελευταίες 3 μέρες, σε συνδυασμό με τις παλινωδίες της ΝΔ έφεραν την ανάδραση και ένα επιπλέον κοντά στο 2% κύμα μπήκε στον …κουμπαρά (Εμφανής ήταν και μια σχετική κινδυνολογία που αναπτύχθηκε επικοινωνιακά από το ΠΑΣΟΚ, όπου στελέχη του επισήμαιναν ταυτόχρονα με την αισιοδοξία τους τον κίνδυνο ακυβερνησίας, στη Σάμο πχ. που είχε πολλά προβλήματα με το ψηφοδέλτιο του, είχαν χρίσει φαβορί υποψήφια από τη ΝΔ, που βγήκε τελευταία στο συνδυασμό!). Κερδισμένος από τους …συναισθηματισμούς της τελικής ευθείας αποδείχτηκε και ο ΣΥΡΙΖΑ (+0,5%), που εκμεταλλεύθηκε στο έπαρκο το θυμικό του πιο απογοητευμένου κομματιού της βάσης του.
Τα δυο άλλα μικρά κόμματα ήταν φανερό ότι δεν μπορούσαν να διαμορφώσουν αλλαγές τις τελευταίες μέρες. ΚΚΕ και ΛΑΟΣ αρκέσθηκαν στην προίκα που από καιρό έχουν αποκτήσει, σ’ ένα κοινό που τον εκφράζουν από τη μια οι τιμητές των πάντων και από την άλλη όλες οι ευθύνες να επιμερίζονται σε άλλους, χωρίς ταυτόχρονα να κινδυνεύουν, δεδομένου ότι ουδέποτε ασκήθηκε κριτική και επί των θέσεων, αλλά (και επί) της εν γένει οπτικής τους. Και εδώ μόνο οι Οικολόγοι Πράσινοι θα μπορούσαν να αποδομήσουν πειστικά την πολιτική τους, αφού πολλά είναι τα δάνεια από αυτούς τους χώρους που έχουν πάρει ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ αντίστοιχα, με το ΠΑΣΟΚ συνήθως αμέτοχο ή και συγκαταβατικό. Άλλωστε σε ηλικίες κάτω των σαράντα ετών, ιστορικές έννοιες, «σημαίες» και σημασίες δεν είναι ταυτόσημες μ’ αυτές που σηματοδοτούνται από πρεσβύτερους, η αμφισβητησιακή τους τάση δεν μπορεί από πρώτη ματιά να διακρίνει τον συντηρητισμό ή και το αντιδραστικό που κρύβουν αυτές οι τάσεις.
Ας πάμε όμως κατ’ αρχή στο γενικότερο κλίμα. Οι ευρωεκλογές αποτύπωσαν όλες τις τάσεις και κυρίως την απαξίωση του πολιτικού σκηνικού. Φανέρωσαν την πλήρη αδυναμία της ΝΔ να απευθυνθεί σε ευρύτερο πλην του πυρήνα της ακροατήριο. Έδειξαν την κάμψη των δυο κομμάτων της Αριστεράς στα αστικά κέντρα, καθώς κι ένα κοινό που τείνει ευήκοον ους σε ρατσιστικές δοξασίες για τη λύση προβλημάτων. Φανέρωσαν επίσης την αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να θεωρηθεί αντίδοτο μιας φανερά παρακμασμένης κατάστασης του όλου πολιτικού συστήματος.
Από την άλλη οι ΟΠ ξεπέρασαν το φράγμα του 3% και εξέλεξαν ευρωβουλευτή, αλλά με μια κατανομή επιρροής (καχεκτική αύξηση στις δυο μεγάλες πόλεις, σημαντική στις υπόλοιπες, αλλά ακόμα και μείωση του αριθμού ψήφων σε μικρά πεδινά ημιαστικά κέντρα και χωριά, βασιζόμενα κύρια στις εντατικές αγροτικές καλλιέργειες) που περισσότερο έδειχνε συμπάθεια, παρά πολιτική επιλογή. Κι ακόμα χειρότερα όταν το τελικό ποσοστό (3,49%) ήταν υποδιπλάσιο εκείνων που πριν δώδεκα μέρες έδινε σειρά δημοσκοπήσεων, δυο μονάδες χαμηλότερο από εκείνο εκτίμησης εκλογολόγου την παραμονή των εκλογών, ή όταν ο απόλυτος αριθμός ψήφων υστερούσε 30.000 περίπου από τον αναγκαίο σε μια φυσιολογική συμμετοχή εν όψει βουλευτικών εκλογών, για να υπάρξει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
Το απολεσθέν πολιτικό κεφάλαιο εκφράσθηκε κατά συντριπτικό τρόπο δια της αποχής (λίγοι δεν ήταν πάντως όσοι «αλλαξοπίστησαν» επιλέγοντας βασικά τα λεγόμενα λοιπά κόμματα). Το φαινόμενο –πλήρως ευδιάκριτο- δεν απασχόλησε διόλου τους Οικολόγους Πράσινους στο εσωτερικό τους, απεναντίας η αποτίμηση του αποτελέσματος από το Πανελλαδικό Συμβούλιο (το προηγούμενο), που μιλούσε για μεγάλη επιτυχία «παρά τις αντίξοες συνθήκες» (αλίμονο αν μια επίθεση, όσο δόλια κι αν ήταν, μπορούσε να ακυρώσει ένα διαμορφούμενο τρομερά ευνοϊκό κλίμα, που πήγαινε με χίλια την όποια αξιόπιστη νέα πολιτική ματιά), δείχνει την κομματική αφασία και την έλλειψη πυξίδας στους ΟΠ, που αποτέλεσε την κύρια αιτία για τη διεξαγωγή του τακτικού συνεδρίου χωρίς ουσιαστικά ημερήσια διάταξη (πλην της εκλογής κεντρικού πολιτικού οργάνου και της επαναδιατύπωσης θέσεων για το Μακεδονικό, όλα τα υπόλοιπα θέματα μεταφέρθηκαν στο …ΠΣ) και τη δημιουργία κλίματος αλληλοσπαραγμού, (ως και έκτακτο συνέδριο μέσα, αν είναι δυνατό, αποφασίστηκε στην προεκλογική περίοδο).
Παρ’ όλα αυτά, την ουσιαστική απουσία στις πυρκαγιές και παρ’ ότι κατά τις δυο πρώτες προεκλογικές βδομάδες δεν παρουσιάσθηκε η παραμικρή τάση εξωστρέφειας, αλλά και δεν επιλύθηκε κάποια από τα ανοικτά ζητήματα στο εσωτερικό, το παιχνίδι δεν ήταν χαμένο. Αρκούσε μια καλή εμφάνιση στο debate για να επανέλθουν στο προσκήνιο (η θεσμική ως ευρω-κοινοβουλευτικό κόμμα προβολή έγειρε παρά την απειρία πλειάδας στελεχών που επιλέχθηκαν στα διάφορα πάνελς προς το θετικό). Χρειαζόταν στη συνέχεια μια περισσότερο επιθετική επικοινωνιακή τακτική, που να θέτει σαφείς ιεραρχήσεις και διακυβεύματα, αλλά ουσιαστικά χωρίς ομάδα επικοινωνίας και πολιτικής στόχευσης, με μικρή σχετικά συμμετοχή των μελών στην όλη κινητοποίηση και σαφείς οργανωτικές αδυναμίες, η υπέρβαση κάτω από αυτές τις συνθήκες και ο κοινοβουλευτικός στόχος δεν ήταν εύκολο να επιτευχθεί. Η σχετική ικανοποίηση, που εκφράσθηκε μέσα από επίσημες ανακοινώσεις, μάλλον ανακούφιση για την αποφυγή χειρότερων μπορεί να ιδωθεί.
Κι αυτό γιατί, η εκτίμηση δεν μπορεί να περιορισθεί στον επίσημο προεκλογικό χρόνο, αλλά -για να είναι αξιόπιστη- σ’ όλο τον πολιτικό χρόνο ύστερα από τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Αν μείνουμε μόνο στο αριθμητικό μέρος, οι ΟΠ αποτύπωσαν στην κάλπη νούμερα των δημοσκοπήσεων πριν ένα χρόνο (λες και παραγράφηκε όλο το υπόλοιπο μεσοδιάστημα), όταν η αναγνωρισιμότητα τους ήταν εμφανώς μικρότερη και η προβολή θέσεων ασήμαντη. Μ’ αυτή την έννοια και λαμβάνοντας υπ’ όψη όσα αναλύθηκαν παραπάνω, το αποτέλεσμα είναι μια αξιοπρεπής ήττα σε συνθήκες –παρά τα διλλήματα του τελευταίου μήνα- ευνοϊκές. Γιατί τα διλλήματα και η πόλωση που επιχειρήθηκε δεν βρήκε την ανταπόκριση παλιότερων εποχών, αφού το 4,2% σε απόλυτο αριθμό των πολιτών που είχαν ασκήσει το εκλογικό τους δικαίωμα το 2007, δεν συγκινήθηκε τόσο ώστε να προσέλθει αυτή τη φορά στις κάλπες.
Ολίγη αριθμητική
Ας δούμε με αριθμητικά επιχειρήματα γιατί το εκλογικό αποτέλεσμα των ΟΠ δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αυτόχρημα επιτυχημένο. Κατ’ αρχή ήταν το μοναδικό από τα έξη κόμματα που ο αριθμός των ψήφων του υστέρησε (5500), σε σύγκριση με τις πρόσφατες ευρωεκλογές. Πέρα από τα δυο μεγάλα κόμματα (ΠΑΣΟΚ 1.135.000, ΝΔ 640.000 ψήφοι, παραδοσιακά έχουν θετικό ισοζύγιο στις βουλευτικές από τις εκάστοτε τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές) και τα υπόλοιπα τρία κοινοβουλευτικά κόμματα εμφάνισαν -συγκριτικά μ’ αυτές- σημαντική αύξηση ψηφοφόρων. Έτσι ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ και ΛΑ.Ο.Σ παρουσίασαν αύξηση κατά περίπου 90, 60 και 20 χιλιάδες αντίστοιχα ψήφους, ανεξάρτητα αν τα ποσοστά τους μειώθηκαν.
Αυτό συνέβη γιατί στις ευρωεκλογές προσήλθε κοντά στο 75% όσων ψήφισαν τώρα (1,7 εκ. λιγότεροι). Ο τελικός απολογισμός σε ποσοστά διαμορφώθηκε με το ΠΑΣΟΚ να φθάνει στο 120% του αντίστοιχου του των ευρωεκλογών, η ΝΔ στο 103%, ο ΣΥΡΙΖΑ στο 98%, το ΚΚΕ στο 90%, ο ΛΑ.Ο.Σ στο 80% και οι ΟΠ μόλις στο 72%. Τα νούμερα που μόλις παρατέθηκαν δείχνουν και μια πρώτη εικόνα των συσπειρώσεων των κομμάτων, συγκριτικά με τις εκλογές του Ιουνίου. Σύμφωνα με το κοινό exit poll και για όσους προσήλθαν στην ευρωκάλπη, το ΚΚΕ συγκράτησε το 95% των ψηφοφόρων του, ο ΣΥΡΙΖΑ το 85%, ο ΛΑ.Ο.Σ το 70% και οι ΟΠ 55%, ενώ και τα τέσσερα μικρότερα κόμματα εμφάνισαν αυξημένη απήχηση σε όσους απείχαν τότε και προσήλθαν τώρα (πρωταγωνιστές εδώ ΣΥΡΙΖΑ και ΟΠ).
Πρωταθλητής στην αύξηση ψήφων σε σύγκριση με τις βουλευτικές του 2007 είναι φυσικά το ΠΑΣΟΚ (285 χιλ. περίπου ψήφοι επιπλέον). Ακολούθησαν ΛΑ.Ο.Σ και ΟΠ (115 και 98 χιλ. αντίστοιχα). Στη μείωση ψήφων αδιαφιλονίκητη πρωταθλήτρια είναι η ΝΔ (700 χιλ., από το 2004 πάνω από 1 εκ.), αλλά οι απώλειες και των κομμάτων της Αριστεράς (65 και 45 χιλ. αντίστοιχα για ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ) δεν περνούν απαρατήρητες. Ειδικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί η τελική επίδοση να θεωρήθηκε «νίκη», κρινόμενη όμως με βάση τη συγκυρία της διετίας και όχι επί των συμβάντων μετά τις ευρωεκλογές, μάλλον ως ανακούφιση για το πολιτικό αυτό σχήμα μπορεί να θεωρηθεί (αυτό θα φανεί καλύτερα στην ανάλυση της κατανομής της ψήφου). Τέλος οι ΟΠ υστέρησαν κατά 33 περίπου χιλιάδες ψήφους από το όριο του 3% (20 χιλ. είναι οι ψήφοι στον Βεργή, η διαφορά ακόμα κι αν προσμετρηθούν) δεν καλύπτεται.
Συνολικά η Δεξιά (ΝΔ, ΛΑ.Ο.Σ, λοιπή ακροδεξιά) συγκέντρωσε 600 χιλ. λιγότερους ψήφους από το 2007, η ακροδεξιά αυξήθηκε κατά 110 χιλ. (είχε στο σύνολο της απώλειες 20 χιλ. από τις ευρωεκλογές, αλλά ο ΛΑ.Ο.Σ εξακολουθεί να αυξάνει τις ψήφους του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση που συμμετείχε και η «Χρυσή Αυγή» σχεδόν διατήρησε τις δυνάμεις της), ο δικομματισμός κατά 415 χιλ. (1.050.000 από το 2004), η Αριστερά (ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ) 110 χιλ., ενώ μειωμένη δυναμική (απώλειες 5 χιλ.) εμφανίζουν τα εξωκοινοβουλευτικά σχήματα της στο σύνολο τους. Από την αριθμητική παράθεση διαπιστώνεται ότι μόλις το 1/6 των χαμένων ψήφων της ΝΔ μετακύλισε δεξιότερα της (απροσδιόριστος είναι ο αριθμός εκείνων που απείχαν), ενώ το ΠΑΣΟΚ αύξησε μόλις κατά 10 χιλιάδες τις ψήφους του από το 2004, αλλά το ποσοστό του (από τη μειωμένη συμμετοχή ανέβηκε κατά 3,5% περίπου.
Μια άλλη παράμετρος που σχετικά αποσιωπάται, είναι η συνεχιζόμενη από τις εκλογές του 2004 διαρροή της συμμετοχής. Πέντε και …κάτι χρόνια αργότερα, χωρίς καμιά δημογραφική αλλαγή που να επηρεάζει το μέγεθος του πραγματικού εκλογικού σώματος (η Public Issue το εκτιμά στα 8,2 εκ.), έφθασαν στην κάλπη 515,000 λιγότεροι ψηφοφόροι και από αυτούς σημαντικά περισσότεροι αριθμητικά (20 χιλ.) και ποσοστιαία επέλεξαν την καλούμενη μη έγκυρη ψήφο (λευκά ή άκυρα). Το εύρος αυτής της κατηγορίας των πολιτών που με οποιονδήποτε τρόπο δεν επιλέγουν τη συμμετοχή είναι καθοριστικό, ειδικά για ένα νέο κόμμα όπως οι ΟΠ, που δεν βαρύνεται με ευθύνες και συνέργειες από το παρελθόν (αν το 1/3 από αυτούς εκφραζόταν εκλογικά «έγκυρα», σήμερα θα υπήρχε άλλη εκλογική καταγραφή και πιθανότατα αρκετά διαφορετικά νούμερα στα ποσοστά των κομμάτων).
Η εξέταση του φαινομένου δεν μπορεί να περιορίζεται σε ορισμένες αιτίες (απολιτικοποίηση στρωμάτων νεότερων ηλικιών, επιρροή μηδενιστικών στάσεων). Σαφώς υπάρχουν πολλαπλά πολιτικά και κοινωνικά αίτια, που οφείλει να τα προσεγγίσει αναλυτικά μια ευρύτερη έρευνα. Ανάλογη προσέγγιση χρειάζεται ακόμα στο φαινόμενο των μετακινήσεων και κατά συνέπεια των συσπειρώσεων των κομμάτων, μερικά στοιχεία των οποίων παρουσιάζω ευθύς αμέσως.
Κυρ Σεπ 26, 2010 3:28 pm από 
